dinsdag 27 november 2007

Boris, ik hield van je!


Ik liep langs de Maas, in het donker
Het was stil. In de verte, de lichten van de stad
ik dacht aan het thuiskomen
een rustige avond, een glaasje wijn.

Een bericht. Een onbekend nummer, dacht ik.
Na het bellen, een vertrouwde stem
"Boris is overleden", zei ze.
Ongeloof. Een traan.
De weg langs de rivier zag er vredig uit
de straten leeg, een enkel schip
in het zwarte water.

Kort geleden had ik nog je foto
op het web gezet
met een bijzonder gedicht over vrijheid
Een portret vanaf de zijkant. Vooraan in beeld,
je rastahaar
Je zag het niet. Je was puur jezelf.
Die blik...

Ik vroeg je nog om met me te dansen
bij het feest op het werk
"Mijn knie", zei jij. Je liet het verband zien.
Ik heb veel van je geleerd:
dat iedereen gelijk is. Delen. Dat huidskleur of status
helemaal niet belangrijk is.

Gisteren schreef ik nog over vergankelijkheid
zonder te beseffen dat jij er niet meer was
Lieve Boris, vrijheid past bij jou. Hier,
een deel van het gedicht
die ik voor jou uitgekozen had:

"...Libertad se bebe y se respira
la libertad es cantar en tiempo de silencio
la libertad si quieres será tuya
pero
sólo por un momento
porque cuando la tengas
se escapará riendo entre tus manos
y tendrás que buscarla y perseguirla
por las calles ciudades praderas y desiertos
de todo el vasto mundo
porque se deja amar únicamente por amor por ganas
porque ella
es más hermosa que una pluma al viento."

Gedicht en foto: Rosa
Fragment gedicht in het Spaans: José Agustín Goytisolo


maandag 26 november 2007

Sommigen willen helemaal niets


Je ziet, ik wil veel,
wellicht wil ik alles:
het duister van elke oneindige val,
van elk stijgen het schitterend lichtspel.

Zovele levenden willen helemaal niets.
Door eigen lichtvaardig oordeel
geadeld met gladde gevoelens.

Maar jij bent blij met ieder aangezicht
dat dient en dorstig is.

En jij verheugt je over allen
die je als instrument gebruiken.

Nog ben je niet koud. Het is niet te laat
om nog in je wordende diepten te duiken
waar men het leven vreedzaam ontdekt.

Rainer Maria Rilke, "Het Getijdenboek"
Foto: Rosa

vrijdag 23 november 2007

De schoonheid van het verval


Een paar dagen geleden zag ik een korte film over vervallen huizen, opgenomen in Griekenland. De regisseur had een totaal ander beeld laten zien van dingen die ons meestal op het eerste gezicht niet opvallen. In de toeristische folders wordt Griekenland altijd afgebeeld als een land met paradijslijke stranden, mooie landschappen, en de wereldberoemde klassieke gebouwen. Maar alles heeft twee gezichten.

De camera draaide heel langzaam, liet een paar seconde de beelden zien: deuren waar stukjes eraf waren, vervallen gebouwen, kapotte ramen waar je door het glas heen kon kijken. Ik vond juist dit soort beelden een bijzondere schoonheid bezitten. "De tand des tijds", dingen die vroeger mooi zijn geweest. Het idee van perfectie klopt niet meer en maakt ons onrustig.

De term "schoonheid" bevat veel nuances. Gisteren keek ik in een boek over honderdjarige vrouwen. De indrukwekkende schoonheid van een oud, rimpelig gezicht. Een intense blik die meer dan duizend woorden zegt. Pure mensen met een heel leven achter zich.

Alles is vergankelijk, net als wij. Er is een fotoboek van Hannes Wallrafen met stillevens, "De dingen". Zwart wit foto's die het heel treffend uitbeelden: twee vieze kopjes met schoteltjes, een oude emmer, uitgelopen aardappels, een donkere kelder waar door een kapotte muur een beetje licht naar binnen schijnt. De schoonheid van het verval.

foto: Rosa

woensdag 21 november 2007

Het licht is als het licht


Het licht is als het licht

En op een dag verlies je je gezicht,
vult elke spiegel zich met vormloos ik.
Een traanzak zie je, hangvlees, haarverlies,
maar geen gezicht. -Je weet: er valt op straat
niet veel te vragen, ja, de tijd, de weg,

maar niemand die je ooit het licht uitlegt.
Hoe kwam je in die huid terecht? En is
het waar dat ieder na zijn veertigste
voor zijn gezicht vertantwoordelijk is?

Vragen. Koudwatervrees. Straks ga ook jij
de weg van alle vlees. En wat dan nog?
Terwijl ik dit gedicht herschrijf beschijnt

de zon mijn hand. Het licht is als het licht.
Er woont een heerser achter mijn gezicht.

Gedicht: Menno Wigman, "Het licht is als het licht"
Foto: Rosa

zondag 18 november 2007

De Griekse goden van nu


Op het witte papier komt langzaam maar zeker een gezicht tevoorschijn, strak getekend met houtskool. Een tijdloos gelaat: mannelijke neus, doordringende ogen, volle lippen, krullend haar. Een Griekse god. Het lichaam ontbreekt. De vrouw zit naast me geconcentreerd te tekenen in het atelier. Het lijkt of hij leeft. En voordat ik er erg in heb, ben ik heel ver met mijn gedachten. De tijden van de oude Grieken herleven voor een moment in mijn fantasie. Wie was die man? Hoe was hij? Wat voor leven leidde hij?

De figuur van Adonis, uit de Griekse mythologie, komt in mijn gedachten op. De oorsprong van de naam is van het Fenicische Adon, dat "heer" betekent. Hij was een onverschrokken jager, die vaak roekeloos te werk ging. De godinnen Aphrodite en Persephone voedden hem op. Aphrodite, de godin van de schoonheid, was verliefd op hem. Adonis kwam tragisch aan zijn einde, doodgetrapt door een wild zwijn dat hij achtervolgde. De godin was zo ontroostbaar, dat ze het leed niet meer kon verdragen. Ze smeekte Zeus om Adonis uit de onderwereld terug te roepen. Elk seizoen mocht Adonis de onderwereld verlaten en zijn geliefde bezoeken. In de herfst keerde hij met tegenzin terug naar de andere kant. In de moderne wereld, wordt met Adonis verwezen naar een mooie jongen of een knappe, gespierde man.

In de actuele wereld zou je het kunnen associeren met bodybuilders. Gespierde mannen, mooie lichamen. De cult van het lichaam. In de negentiende eeuw waren de sterke mannen erg populair. De bekendste is Eugen Sandow, gezegend met een opvallend fysiek, een laag vetpercentage en goede lichaamsverhoudingen. Hij was één van de medeorganistatoren van de eerste wedstrijden en wordt ook "The father of modern bodybuilding" genoemd.

Op de sportschool zie ik vaak mannen die met gewichten aan het trainen zijn. Elke dag volgen ze een serie oefeningen, niks wordt overgeslagen. Aan de muur hangen posters van hoe het ideale lichaam eruit moet zien. Een zwarte man, ingevet met glanzende olie, kijkt stoer de zaal in.
Ik vraag me af of ze ook andere interesses hebben of, "that's it". Of ze iets weten over hun goddelijke voorgangers uit Fenicië, Syrie, Griekenland, Summerië of Babilonië. Zouden ze ooit iets over de geschiedenis van de bodybuilding gelezen hebben?.
Tegenwoordig is bodybuilding uitgegroeid tot een van de meest beoefende sporten ter wereld. In Nederland wordt deze vertegenwoordigd door de NBBF. Slechts een klein gedeelte houdt zich profesioneel bezig met de sport, maar ruim één miljoen mensen trainen dagelijks met gewichten.

Je hebt natuurlijk ook andere sporters die gespierd zijn, maar hun lichamen zien er minder opvallend uit. Zwemmers, atleten, en onze eigen Nederlandse schaatsers. Pezige, krachtige lichamen. Maar behalve kracht bezitten ze ook snelheid. De Griekse goden van nu.

De tekening is af, de man kijkt met dromerige ogen naar de verte in het zachte licht van het atelier. Voor een moment voelt het of hij naar mij kijkt. Ik pak mijn spullen in en volg de weg door de tuin. Buiten is het kil, het regent zachtjes. Ik loop langzaam naar buiten het donker in.

Foto van Jusup Wilkosz, http://www.flickr.com/photos/d_vdm/
Info bodybuilding: Wikipedia

vrijdag 16 november 2007

And what did you want?


And did you get what
you wanted from this life, even so?
I did.
And what did you want?
To call myself beloved, to feel myself
beloved on the earth.

Raymond Carver, "Late fragment"
foto: Rosa

woensdag 14 november 2007

Desolatio


Deze week bij het hardlopen dacht ik aan het Hollands landschap. Een mooie herfstdag, de wolken lichtpaars gekleurd, felle licht en donkere vlakken wisselden elkaar af. Heel anders dan andere dagen in de herfst of winter, de mist en het grijs waren even afwezig. Een adempauze in de tijd, een glimp van de lente. In de winter straalt het landschap een soort eenzaamheid uit. De uitgestrekte weilanden, ingepakt in een nevelige waas. Geen mens te zien, je kan eindeloos ver kijken. Een oneindigde wereld.

Eens las ik het woord "desolación" in een gedicht van Bernardo Atxaga. Het woord stamt uit het latijnse woord "desolatio". In het Dikke Van Dale betekent desolaat: "troosteloos" of "in ontredderde toestand". Een troosteloos landschap, zou je kunnen zeggen.

Toeschouwers

Een kille winterdag, een dunne laag ijs
op het gras
de horizon, een inmense ruimte in het kader
de bovenste vlak, de grijze hemel
het onderste, aardekleur
huizen en bomen, een paar stippen
hier en daar opgebracht.

Een vogel die gehaast
het luchtruim doorkruist
een vliegtuig, een speeldje in de lucht
verdwijnt snel
een horizontale streep in het midden
geeft de grens aan tussen hemel en aarde
Het is hier stil, het landschap
voelt desolaat.

Hemel, aarde, ijs, wind, en wij,
toeschouwers van het niks,
eenzaam in het brede landschap.
Foto en gedicht: Rosa

maandag 12 november 2007

Diane Arbus en de verleiding


"Iedereen wil nu eenmaal een bepaald imago hebben, maar ze zien en uiteindelijk anders uit. Ons hele uiterlijk is een soort signaal aan de wereld om op een bepaalde manier over ons te denken, maar er zit verschil tussen wat je wilt dat mensen van je weten en wat je hun over jezelf laat weten, ondanks jezelf. En dat heeft te maken met wat ik altijd de kloof tussen bedoeling en effect heb genoemd".

..."Ze was uiterst verleidelijk. Het is onmogelijk te omschrijven wat voor verleiding er van haar uitging, maar het is zeker dat die een grote rol in haar avontuur heeft gespeeld". Lisette Model zei dat de verleiding wat haar betreft goed in de 'Oxford Dictionary' werd gedefinieerd als: 'iets magisch, een betovering, een tovermiddel'. Ze voegde eraan toe dat 'Websters Dictionary' op zijn beurt specificeert dat 'De verleiding fascinerend en ongrijpbaar is en een aantrekkelijke, onweerstaanbare charme bezit'. Ten slotte zei ze nog dat iedereen overal en nergens verleid kon worden, maar niemand zich er ooit bewust was. "

..."Toch kreeg de verleiding voor Arbus net als op zoveel andere punten waarin ze verschilden, een heel andere betekenis dan die Lisette Model er zo gul aan gaf. De verleiding, bij uitstek een menselijke handeling, zou dan het laatse straaltje hoop van een zo diepe wanhoop zijn die zichzelf niet meer aan die naam zou durven geven. Maar eveneens, middenin de wanhoop, misschien de meest intense en meest belachelijke vorm van liefde. Daarom lijkt verleiding voor mij waarschijnlijk op iets tussen ontzetting en broosheid in, en altijd, wat haar status ook is, het product van een onverdraaglijke machteloosheid".

uit 'Diane Arbus, de droom van een schipbreuk' , van Patrick Roegiers
Tekening: Rosa

vrijdag 9 november 2007

Watersnood


"De wereld vergaat", dacht ik slaperig
toen ik door het raam zag
de kracht van de wind die uitraasde door het land.
Het begin van het einde. Apocalypsis Now
(en ineens verschenen beelden voor me
van Noach en de Ark op de top van de Ararat)

De storm woedt, donkere wolken dreigen met hun macht
"Orkaankracht", zegt een grijze radiostem:
"De Euromast gesloten vandaag".
Kale bomen worden uit de aarde bevrijd,
uit de grond gerukt met helse kracht
De reus is ontwaakt. Het kikkerland onder water,
de dijken kapot. Watersnood.
Stormvloed. Het Deltaplan is mislukt.
Geen kindervinger in de dijk die ons
voor een ramp behoedt.

Het water van de rivier kolkt als de zee, de wereld vergaat,
de duivel viert feest en ik, hangend op de bank,
omringd door dichters, sterke koffie en een oude krant
kijk naar buiten door het glas, zie dit alles van een afstand
en..., geduldig, wacht.
Foto en gedicht: Rosa

woensdag 7 november 2007

Jan Wolkers


Als je voor een krant schrijft, is het deze dagen bijna verplicht om een stukje over Jan Wolkers te publiceren. Een eigenzinnige man met een eigen kijk op het leven. De meeste schrijvers en kunstenaars bewonderden hem. Vaak tref je hetzelfde woord als ze hem beschrijven: "puur", "levenslustig", "bijzonder oog voor details".

De kleine dingen, observeren. Zelf las ik een paar jaar geleden op de kaft van "De Avonden", van Gerard Reve, enkele zinnen die een diepe indruk op me achtergelaten hebben: "In het ontroerende slothoofdstuk komt hij tot het louterende inzicht dat hij door te kijken en te observeren de zinloosheid heeft bezworen. 'Het is gezien, het is niet onopgemerkt gebleven'."

De details, de kleine, onopvallende dingen. Alles door een vergrootglas bekijken, dan betreed je een andere dimensie van het leven. Een openbaring.


Foto en tekst: Rosa

maandag 5 november 2007

Een bekentenis, Czeslaw Milosz


Here God, ik hield van aardbeienjam
En de donkere zoetheid van een vrouwenlichaam.
Maar ook van ijskoude wodka, haringen in olie,
Van geuren: kaneel en kruidnagelen.
Dus, hoezo ik een profeet? Waarom zou een geest
Iemand als mij bezoeken? Zo veel anderen
Zijn terecht uitverkoren, geloofwaardig.
En wie zou mij geloven? Want men zag
Hoe ik me op het eten werp, roemers leeg,
En gretig naar de hals van de serveerster kijk.
Gebrekkig en me daarvaan bewust. Belust op grootsheid,
In staat haar waar dan ook te herkennen,
En toch niet helemaal helderziende,
Wist ik wat er overblijft voor minderen, als ik:
Een festijn van kortstondige hoop, een verzameling hovaardigen,
Een toernooi van gebochelden, de literatuur.

Czeslaw Milosz, "Een bekentenis"
Vertaling van Karol Lesman

vrijdag 2 november 2007

Catalonië in de herfst


Laatst las ik een reportage over Nederlandse vrouwen in Barcelona. Sommigen zijn getrouwd met vakantieliefdes, anderen zijn daarheen verhuisd en hebben en nieuw leven opgebouwd. Moderne, zelfbewuste vrouwen met trendy kleding. Ik bedacht ineens dat ik nooit meer ga winkelen als ik in Barcelona ben. Het is overal te druk, te warm, te duur. Het liefst maak ik lange wandelingen, vanuit Plaça Catalunya naar de oude wijk Gracia bijvoorbeeld. Barcelona is een drukke stad met een bruisend dag- en nachtleven. Meestal stop ik onderweg bij een barretje om een capuccino te drinken. Altijd heb ik een Spaanse krant bij me die ik ervoor bij een kiosk gekocht heb. Soms maak ik een praatje met de kelner. Als je helemaal Spaans wilt doen, kan je het beste aan de bar aanschuiven.

Elke keer als ik daar ben, spreek ik af met een goede vriendin om in Gracia te gaan lunchen. In Spanje, lunchen betekent warm eten en het duurt wel tot twee of drie uur. Meestal gaan we naar een klein café-restaurant die door een familie uit Olot wordt gerund, in een smal straatje waar geen auto's rijden. Een onbekend verschijnsel voor een grote, drukke stad als Barcelona. Het restaurant is klein en knus ingericht in warme kleuren, schilderijen van jonge kunstenaars hangen aan de muur. Het menu goedkoop, de mensen vriendelijk. Daar staat de tijd even stil.
Na de laatste gebeurtenissen in ons leven doorgenomen te hebben, lopen we richting Plaça del Diamant, een oud pleintje, om een carajillo te drinken. Mijn vriendin heeft jaren geleden meegewerkt aan een historische film met hetzelfde titel over de geschiedenis van een Catalaanse familie in het Barcelona van de jaren veertig . De pleinen in Gracia hebben een ouderwetse uitstraling, ademen een dorpssfeer. Als je daar bent, kan je je een beetje voorstellen hoe Barcelona er vroeger uitzag. Een wijk midden in de stad, maar je hebt het gevoel dat je ver weg zit. Meestal ga ik daar ook naar verschillende boekenwinkels, om Spaanse boeken te kopen. In "La Casa del Llibre", in Passeig de Gracia, kan ik uren rondkijken. Het is moeilijk kiezen, de tijd vliegt voorbij. Alles is daar te koop, tenminste op het gebied van literatuur en poezië.

De herfst in Barcelona straalt een bijzondere sfeer uit. Op de hoeken van de straten kan je in kraampjes gepofte kastanjes kopen in ouderwetse papieren zakken. Overal verspreid zich de geur van rook, een glimp naar vroeger. Soms kan het fris zijn, maar meestal schijnt er een stralende zon. De hemel heeft een vrolijke blauwe kleur, de temperatuur is aangenaam. Een ideale tijd om een wandeling te maken richting het strand en de haven. De drukkende warmte van de zomermaanden is ver weg, de bewoners zijn terug van vakantie en weer aan het werk. En als je een paar dagen in Barcelona verblijft, kan je ook een auto huren en richting de binnenlanden of de Pyreneeën rijden om paddestoelen te gaan zoeken.

Catalanen zijn gek op paddestoelen. Het begin van het seizoen zorgt altijd voor een kortsachtig sfeer in huis. De kennis over zwammen wordt meestal overgedragen, al generaties lang. Alle geheimen blijven in de gezinnen, zoals gegevens over speciale plekken, oude vindplaatsen. Het bos ruikt in dit seizoen naar mos, naar tijm, naar vochtige paddestoelen. Een karakteristieke, maar aangename geur. In de binnenlanden zeggen ze dat mensen uit de stad er niet zoveel van snappen, dat ze de bossen kapot maken met hun harkjes. Volgens onbeschreven en eeuwenoude wetten mag je alleen, heel voorzichtig, je handen gebruiken. En altijd een paar laten staan voor het jaar daarna.

Terug in huis kan je de paddestoelen inmaken. Eerst even koken met water en zout en daarna in glazen potten bewaren, zo blijven ze jaren goed. Of gelijk in het weekend vrienden en familie uitnodigen en er een gezellige dag van maken. Gegrillde rovellons, oranjeachtige paddestoelen die op cantharellen lijken, zijn echt een aanrader. Maar pas op, er is ook een giftige variant. Als je er geen verstand van hebt, ga dan nooit het bos in om ze te plukken.

Een typisch gerecht uit Catalonië is "vedella amb bolets", rundvlees met paddestoelen. Het wordt vaak op zondag bereid, als het hele gezin bij elkaar is. De llanega, een soort die een beetje glibberig aanvoelt, wordt meestal daarvoor gebruikt. Volgens fijnproevers is dit de beste combinatie. Een fles Cava om het gerecht te begeleiden lijkt een must, om het geheel een beetje caché te geven. Het middageten begint op zondag rond twee uur 's middags en, als het goed meezit, ben je rond een uur of vijf klaar.

Maar de herfst kan overal bijzonder zijn, ook in Nederland. Op zonnige dagen naar buiten gaan, fietsen of wandelen. Om je heen kijken, de geuren van de herfst ruiken. Goed op de kleuren letten, overal zie je bruine, gele en oranje tinten. En goed beseffen dat zo'n mooie dag een geschenk is, iets dat als je in Barcelona bent vaak vergeet.
Foto: Rosa

donderdag 1 november 2007

1 November, Allerheiligen


In Spanje is 1 november een feestdag. Allerheiligen, de dag der doden, kerkhofbezoek. Thuis wordt de herfsttijd gevierd met gepofte kastanjes, zoete aardappels in de oven en moscatel, een zoete muskaatwijn. Maar bovenal is het de dag dat de mensen naar het kerkhof gaan, om overleden familieleden te herdenken.

Mijn moeder ligt begraven op een klein kerkhof midden in het bos, tussen de pijnbomen, een paar kilometer van het dorp. De laatste keer dat ik daar ben geweest, was het stralend weer. De hemel had een felblauwe kleur en een aangenaam herfstzonnetje scheen door de bomen. We liepen langs de graven van familieleden, soms moesten we wat langer zoeken. Complete families liggen daar begraven, generatie na generatie. Op zo'n moment kom je jezelf tegen. Je opa's en oma's, ooms en tantes, bekende namen, kinderen die overleden zijn, verongelukte jongeren. Mensen die je in een ver verleden hebt gekend. Het lijkt of de klok teruggedraaid wordt. Momenten van bezinning, heftige emoties. Herinneringen.

Het afscheid

Daar lag ze, stil, in het ziekenhuisbed
met een afwezige blik keek ze naar de muur
ze schrok
kleuren, beelden, een lampje.
De morfine, dacht ik. Ik hield haar hand vast.
Zes maanden te leven, hadden ze gezegd.
Zij wist het niet. Haar laatste week, zij en ik.
Elke dag ging ik wandelen, de hoek om
langs de Sagrada Familia. Bij de ingang, blije
toeristen met fotocamera's stonden in de rij.
Een lach. Ik hoorde het gekrijs van de papegaaien
in de bomen
en dan terug, naar de witte gangen en de stilte.

Zes maanden. Een week. Een avond. Een afscheid.
Zij wist het.
Gedicht en foto: Rosa